Aracılık (Agency)

Bu kısa yazı sonraki yazılarımda atıf yapacağım “agency” kavramını tanıtmak için yazıldı. Türkçe’de henüz yaygın bir karşılığı bulunmayan bu kavramı ben “aracılık” olarak anacağım. Bu yazının temelinde Uluslararası ICIDS 2013 konferansında sunduğum ve sonradan LCNS #8230’da basılan makalem bulunmaktadır.

Bu kısa yazıda aracılık kavramını tanımlamaya çalışacağız. Bu kavram interaktif anlatılarda yazarın – ya da elektronik dizgicinin – ve okuyucunun – ya da etkileşime girenin – arasındaki rollerin dengesini tanımlamamıza yardımcı olabilecek bir kavramdır. Bu konudaki ana tartışmalar, etkileşime girenin ne derecede anlatının yazarlarından biri olabileceğine; ya da yazarın etkileşime girene karşı ne tarz limitler koyabileceğine / koyması gerektiğine dair oluşmaktadır. Meadows’a göre bir anlatının interaktif olabilmesi için etkileşime geçen kişiye “etkileme, seçim yapma ya da temayı değiştirme” gücü vermesi gerekir [1].

Pek çok farklı akademisyen interaktif anlatılarla ilgili kendi literatürlerini önermişlerdir [2-5], ancak genel olarak kabul gören kavramlardan biri aracılıktır. Bu kavram Murray tarafından şu şekilde tanımlanmıştır; “anlamlı eylemler gerçekleştirerek, verdiğimiz kararların ve yaptığımız seçimlerin sonuç verdiğini görmekten aldığımız haz verici iktidar hissi” [6]. Murray yakın tarihte bu kavrama bir güncelleme yaptı ve kavramı interaktif anlatılara daha yaklaştırdı, buna göre video oyunlarını “prosedürel ve katılımcı bir ortama” dönüştürülmesine de dramatik aracılık diyoruz [7].

Bir interaktif anlatıya uyarladığımızda, aracılığın şunu önerdiğiniz görebiliriz; eğer bir okuyucu / etkileşime giren kişi, anlatının akışı ile ilgili kararlar alabiliyor ve aldığı kararların sonuçlarını bariz bir şekilde görebiliyorsa bundan haz duyacaktır. Buradan da şunu çıkarabiliriz; eğer bir önceki çıkarım doğru ise okuyucunun anlatı içinde verdiği kararlardan haberdar olması ve verdiği kararlar ile anlatının izlediği yol arasında mantıksal bağlantılar kurabilmesi gereklidir. Buna göre de şunu söyleyebiliriz; anlatıyı yönlendiren seçimler bilinçli ve görünen bir şekilde yapılmalıdır ve ilişkili sonuç çok geç olmadan oluşmalıdır. Aracılık ve memnuniyet / haz arasında kurulan bağı psikolojik literatürden de destekleyebiliriz. Buna örnek olarak daha önceki Oyunlarda Etkileşim ve Psikoloji yazımdan Akış Durumu ve KGT verilebilir.

REFERANSLAR

1. Meadows, M.S.: Pause and Effect: The Art of Interactive Narrative, p. 62. New Riders, Berkeley CA (2002)

2. Laurel, B.: Computers as Theatre. MIT Press, Cambridge MA (2001)

3. Aarseth, E.: Cybertext: Perspectives on Ergodic Literature. The John Hopkins University Press, Baltimore MD (1997)

4. Manovich, L.: The Language of New Media. The MIT Press, Cambridge MA (2001)

5. Ryan, M.L.: Narrative Across Media: The Languages of Storytelling. The University of Nebraska Press, Lincoln NE (2004)

6. Murray, J.H.: Hamlet on the Holodeck: The Future of Narrative in Cyberspace, p. 126. Simon and Schuster, New York (1997)

7. Murray, J.H.: Inventing the Medium: Principles of Interaction Design as a Cultural Practice, p. 417. The MIT Press, Cambridge MA (2011)

Aracılık (Agency)