“Türkler yaptıysa bi cacık olmaz…” vs “Türkler cin ali bile yapsa desteklerim”*

Jenkins günümüzün medya ve kültür dünyasının artık katılımcı bir karakteri olduğunu önerir [1]. Bu öneri medyanın tüketim süreçleri kadar üretim süreçlerini de kapsamaktadır. Özellikle video oyun mecrasında oyuncuların bir oyunun genişletilmiş medya evreninin (hayran hikayeleri, hayran çizimleri, forumlar, walkthrough, playthrough videoları, inceleme videoları, lider tabloları, internet meme’leri, transmedya uygulamaları, sosyal medya içeriği ve paylaşımları, vb.) bir parçası olmadan tüketmesi gittikçe imkansız görünmektedir. Postigo’nun iddiasına göre; “Dijital oyunların hayran kültürü hayran kitleleri arasında paylaşılan pratiklere ve tecrübelere bağlıdır, ve aktif tüketimleri hem ekonomik hem de kültürel olarak daha geniş bir topluma hizmet eder.” [2] Bir diğer yanda video oyun üreticileri bu iletişim/katılıma oyunları daha üretilme aşamasındayken başlar ve çoğunlukla oyunun başarısı piyasaya sunulmasından önce üretilen bu malzemenin gücüne de bağlıdır. Öninceleme kopyaları, demolar, el-ele fonlama siteleri (crowd-source funding), üretici blogları, alfa ve beta testler bu amaçla kullanılan metodlardan bazılarıdır. Eşit derecede kullanışlı olan diğer metodlar ise hayran üretimi ve modlamayı (modding) teşvik etmek üzere üreticiler tarafından sunulan kendin-yap (DIY) araçları ve medya kitleridir.

Son zamanlarda bu konu çevresinde ortaya çıkan bir tartışma da oyuncuların üretim aşamalarındaki aşırı eleştiri ve yaptırıcı güçlerinin endüstri için bozucu bir etki olup olmadığıydı [3-5]. (Referans verilen başlıkları çevirmek gerekirse; “Aşırı eleştirel oyuncular kendilerini besleyen eli ısırıyor”, “Neden İnternet’teki oyuncular bu kadar kızgın?”, “Oyuncular endüstriyi nasıl öldürüyor”) Bu açıdan katılımcı kültürünün video oyunlarının medya evrenini zenginleştirmesi yanında, üretim süreçlerinde bariyerler oluşturduğunu söyleyebiliriz.

Peki Türk oyun üreticileri ve Türk oyuncular arasında bu açıdan nasıl bir katılımcı ve kültürel atmosfer mevcut. Bu konuyu güncel bir örnek üzerinden incelemeye çalışalım; Monochroma.

MONOCHROMA

Çalışmanın ilk ayağında Monochroma hakkında haber, öninceleme, video, röportaj ya da inceleme yayınlamış olan 3 Türk oyun sitesi seçildi. Bunlar, Merlin’in Kazanı, Bölüm Sonu Canavarı ve Oyungezer‘di. TRGamer‘da oyunun incelemesi ve haberleri olsa da Haziran 2014 itibarı ile altında yorum bulunmuyordu.

Buna göre sitelerde Monochroma ile ilgili çıkan içerik sayıları şunlardı;

Daha sonra bütün bu içerikler altındaki kullanıcı yorumları toplandı ve bu yorumlar negatif, pozitif ve nötr olmasına göre işaretlendi. Pozitif yorumlar oyunu ya da projeyi destekleyen yorumlardı. Negatif yorumlar genel olarak spesifik bir ya da iki konu üzerinden oyunu eleştiriyordu. Nötr olanlar ise oyuna “bekleyip görelim” tarzı mesafeli yorum yapanlar ya da konu dışına kaçanlardan oluşuyordu.

İlk olarak oyun çıkmadan yapılan yorumlara bakalım. Bu yorumların bir kısmı demoyu denemiş olsa da çoğunun sadece eldeki malzeme (ekran görüntüsü, video, haber metni, vb.) üzerinden fikir oluşturuyor ve bildiriyor olduğunu kabul edebiliriz. Burada önemli olan nokta bu yorumların sahiplerinin hiçbirinin bitmiş oyunu tecrübe etmemiş olduğuydu. Buna göre şöyle bir tablo ortaya çıktı.

Bu adetleri yüzde bazında grafiğe dökersek;

Burada herhangi ekstra bir anlamı olduğunu düşünmesem de en negatif yorumcular Merlin’in Kazanı’nda, en pozitif yorumcular da Oyungezer’de görünmektedir. Tüm bu siteleri birleştirip bir genel grafik elde edersek;

Bir sonraki aşamada ise negatif yorumlar semiotik bir çalışmaya sokuldu ve eleştirilerin hangi konulara odaklandığı belirlendi. Bu yapıldığında eleştirilerin genel olarak 5 ana başlıkta yer aldığını görüldü. Bu başlıklar o kadar kapsayıcıydı ki, bu başlıkların dışında eleştiri yoktu. Buna göre eleştiriler şu başlıklara toplandı;

Özgün değil: Oyunun konusu, atmosferi, grafikleri, vb.’dan biri ya da birçoğu özgün değil ve başka oyunlardan (ç)alıntı. (Monochroma özelinde bu eleştiri genelde Limbo üzerine yoğunlaşıyordu.)

Kalitesi / teknolojisi kötü: Oyunun grafikleri, animasyonları, teknolojisi, motoru, vb.’dan biri ya da birçoğu kötü.

Türk oyun sektörüne genel inançsızlık: Oyunun Türk yapımı olmasından dolayı yapılan eleştiriler.

Oyunda, tanıtımlarda veya firma isminde Türkçe eksikliği: Oyunun Türkçe içeriği olmaması, eğer varsa tanıtımlarının İngilizce yapılması ve hatta üretici firmanın Türk olmasına rağmen Türkçe isminin olmaması.

Fiyatı: Oyunun fiyatının yüksek olması.

Bu eleştirileri yüzdelere bölersek ortaya çıkan sonuç şu olmuştur;

Oyunun çıkmasının peşinden aldığı düşük yorumlar nedeni ile bu eleştirilerin bazılarının sonradan haklı çıktığı düşünülebilir ancak bu aşamada tüm bu yorumların oyun henüz piyasaya çıkmadan yapıldığının altını bir daha çizmek gerekir, yani oyun ile ilgili direk algılar oyun deneyimlenilmeden sunulan malzeme ve bilgiler üzerinden geliştirilmiştir. Aslında Monochroma özelinde bu sonuçların oyun çıktıktan sonra değişip değişmediğini incelemek mümkün. Hatta bu kısaca yapılırsa şu sonuç çıkacaktır;

Görünen kadarı ile oyun çıktıktan sonra nötr yorumlar artmış ancak genel olarak denge değişmemiştir. Negatif yorumların içeriği ise oyunun fiyatı ve kalitesine (genel olarak kontrollerinin zorluğu) kaymış ve oyun çıktıktan sonra özgünlüğü artık o kadar güçlü bir eleştiri noktası olmaktan çıkmıştır.

DİĞERLERİ

Tek bir örnek üzerinden sonuca ulaşıyor olmamak için aynı yöntem iki oyun üzerinde daha denendi; Reclaim ve Dark Raid. Monochroma’nın Limbo’ya olan benzerliği nedeni ile özgünlük tartışmasının sonuçları etkilemiş olacağı düşünülebilirdi. Ancak benzer tartışmalar diğer iki oyunda da görülmüştür (Reclaim diğer sınırsız koşu oyunları “unlimited runners” ile karşılaştırılırken, Dark Raid için garip bir şekilde Quake çalıntısı eleştirileri bulunmaktadır).

Bu iki oyun için de aynı süreç oyunların piyasaya çıkmasından önceki içerikler göz önüne alarak incelendiğinde ortaya şu çıkmaktadır;

TARTIŞMA

Bu sonuçlar birkaç noktayı işaret etmektedir. İlk olarak Dark Raid örneği dışında Reclaim ve Monochroma’da Türk oyuncuların yarısına yakını oyunu destekler görüntüdedir. Destekleyenler genel olarak oyunun kendisine odaklanarak değil, Türk yapımı olmasını odaklanarak desteklemektedir. Nötr duranların dışında özellikle negatif görüş belirtenlerin eleştirileri 5 başlığa toplanabilir. Bunlardan özellikle özgünlük ve Türkçe hassasiyeti ilgi çekicidir. Türk oyun sektörüne genel inançsızlık da ilginç bir noktadır.

Daha önce yapılmış bazı ülke menşei (country-of-origin, COO) araştırmalarında Türklerin batı ürünlerine karşı daha pozitif olduğu ortaya konmuştur [6]. Kaynak ve Kara’nın araştırması ise Türklerin yerel ürünlerle yabancı ürünleri karşılaştırırken etnosektrik bir bakış açısına sahip olduğunu iddia eder [7]. Türk tüketicilerin farklı ülke menşeilerine karşı tutumlarını inceleyen ayrıntılı bir çalışma da Cengiz ve Kırkbir tarafından sunulmuştu [8].

Önceki çalışmaların sonucunu bu mini araştırma ile karşılaştırdığımızda şu sonuca varabiliriz; Türk oyuncular etnosentrik yaklaşımlar sergilemektedir (örneğin Türkçe hassasiyetleri, Türkiye’den özgün oyunlar çıkmasına dair hassasiyetler), ancak paradokssal şekilde Türk yapımı oyunlara tam destek vermemektedirler, hatta Türk oyun sektörüne karşı genel olarak inançsız yaklaşımları da bulunmaktadır. Bu kadar etnosentrik yaklaşımı olan tüketicilerin kendi ülke menşeili oyunlara daha pozitif yaklaşması beklenirdi, ancak aynı yaklaşımın oyuncular gözünde çıtayı çok yükselttiği ve Türk oyuncuların “başarısız bir Türk oyunu çıkmasındansa hiç çıkmasın” tarzı bir ikilem içinde olduğu iddia edilebilir.

Burada birkaç farklı sorunun cevaplanamadığı ve sonuçların yorumlanmasını değiştireceğini düşünebiliriz;

• Aynı oyuncular yabancı sitelerde de aynı şekilde bu oyunları eleştirmekte midir, yoksa yabancı ortamlarda oyunları bilakis savunmaya mı geçmektedir? (Kaynak ve Ger araştırmalarını birbirine çaprazlayan bir soru; Türk tüketiciler kendi aralarında Türk oyun sektörüne çok eleştirel bakarken, yabancı ortamlarda savunmakta mıdır?)
• Bu sadece Türk oyunculara özgü bir sonuç mudur, oyun sektörünün az geliştiği ve az ürün verdiği diğer ülkelerde de bu etnosentrik yaklaşım görülmekte midir? Peki ya oyun sektörünün çok ürün verdiği sektörlerde (örneğin Japonya) bu tarz etnosentrik yaklaşımlar var mıdır?
• Dark Raid ve Monochroma oyunculara yönelik (hardcore olmayan) oyunlar (indie), Reclaim ise gündelik (casual) bir oyun olarak ele alınabilir. Yaklaşımlar bu oyun tiplerinde farklılık gösteriyor muydu?

* Bu yazının başlığındaki 2 alıntı incelenen yorumlardan alınmıştı, bu nedenle yazıyı da benzer bir alıntı ile bitirmek uygun olur; “Türk oyun endüstrisi kötü yolda olsun, ben ona razıyım. Yeter ki ortada Türk Oyun Endüstrisi diye bir şey olsun.”

EKLEME SONUÇ

Yazının ilk halini okuyan bazı arkadaşlarım, sonuç tartışma kısmını zayıf bularak, teşhis edilen durumun tedavisi ile ilgili bir görüş ya da en azından nedeninin daha derin kökenlerini beklediler. Kesinlikle haklı olduklarını düşünüyorum. Eğer bu yazıyı mini bir dijital antropoloji örneği sayarsak, kendimi de bir parçası saydığım bu çabuk sinirlenen, her şeyin üstünü çok hızlı çizen, hızlı tüketen, beklentisi yüksek ve genel olarak memnuniyetsiz görünen İnternet kabilesinin (yerel ya da global) motivasyonlarını değil, kısaca durumu verilerle göz önüne seren bir yazı oldu. Ayrıca diğer görsel sanatlar ve kültür üretimi katmanlarında da benzer sonuçlara bakmak ve bu yorumun içine katmak daha açıklayıcı bir tablo oluşturabilirdi. Ancak yine de bu aşamada (hala sınırları içinde kaldığımı umduğum) sosyal bilimlerden çıkıp, didaktik bir tuzağa düşmemek için veriyi sunup, sonuç tartışmasını yine hep beraber antropolojinin içinde yapmak en doğrusu olacak. Yazının kendi sayfasında ya da paylaşıldığı her ortamdaki yorum ekleme bölümleri, eldeki veriden benim yazamadığım daha iyi bir sonuç yazmak isteyen herkese açıktır.

REFERANSLAR

[1] Jenkins, H. (1992) “Textual poachers: Television fans and participatory culture”, Routledge, New York.

[2] Postigo, H. (2007) “Of mods and modders: Chasing down the value of fan-based digital game modifications”, Games and Culture, 2:4, pp.300-313.

[3] Cartwright, G. (2012) “Overly critical gamers are biting the hand that feeds”, PlanetIvy, http://planetivy.com/gaming/3361/overly-critical-gamers-are-biting-the-hand-that-feeds/ (Accessed on 25th of April, 2014)

[4] Rumphol-Janc, N. (2013) “Why are gamers on the Internet so angry?”, Gamnesia, http://www.gamnesia.com/articles/why-are-gamers-on-the-internet-so-angry (Accessed on 25th of April, 2014)

[5] Morris, C. (2013) “How gamers are killing the game industry”, Yahoo! Games, https://games.yahoo.com/blogs/plugged-in/gamers-killing-game-industry-195959860.html (Accessed on 25th of April, 2014)

[6] Ger, G., Belk, R.W., and Lascu, D.N. (1993) “The development of consumer desire in marketing and developing economies: The case of Romania and Turkey”, Advances in Consumer Research, Vol. 20, pp. 102-107.

[7] Kaynak E. and Kara, A. (2000) “Consumer perceptions of foreign products: An analysis of product-country images and ethnocentrism”, European Journal of Marketing, 36:7/8, pp. 928-949.

[8] Cengiz, E. and Kırkbir, F. (2007) “Turkish consumers’ evaluation of products made in foreign countries: The country of origin effect”, Innovative Marketing, Vol. 3:2, pp. 73-87.

BAĞLANTILAR

[a] Erişilen bağlantılar;
http://www.merlininkazani.com/Monochroma-oyun_haber-55329p1.html
http://www.merlininkazani.com/Monochroma-oyun_haber-61856p1.html
http://www.merlininkazani.com/Monochroma-oyun_haber-62912p1.html
http://www.merlininkazani.com/Monochroma-oyun_haber-63525p1.html
http://www.merlininkazani.com/Monochroma-oyun_haber-63753p1.html
http://www.merlininkazani.com/Monochroma-oyun_haber-64694p1.html
http://www.merlininkazani.com/Monochroma-oyun_haber-64937p1.html
http://www.merlininkazani.com/Monochroma-oyun_haber-65046p1.html
http://www.merlininkazani.com/Monochroma-oyun_haber-65955p1.html
http://www.merlininkazani.com/Monochroma-oyun_haber-70048p1.html
http://www.merlininkazani.com/Monochroma-oyun_haber-70321p1.html
http://www.merlininkazani.com/Monochroma-oyun_haber-73292p1.html
http://www.merlininkazani.com/Monochroma-oyun_haber-73641p1.html
http://www.merlininkazani.com/Monochroma-oyun_haber-73675p1.html
http://www.merlininkazani.com/Monochroma-oyun_haber-73888p1.html
http://www.merlininkazani.com/Monochroma-oyun_roportaj-50661p1.html

[b] Erişilen bağlantılar;
http://www.merlininkazani.com/Monochroma-oyun_haber-74743p1.html
http://www.merlininkazani.com/Monochroma-oyun_inceleme-73937p1.html

[c] Erişilen bağlantılar;
http://www.bolumsonucanavari.com/Haberler-Monochromadan_Yeni_Bir_Oynanis_Videosu_Yayinlandi-60014.htm
http://www.bolumsonucanavari.com/Haberler-Monochromanin_Fiyati_Aciklandi-59828.htm
http://www.bolumsonucanavari.com/Haberler-Turk_Yapimi_Monochroma_28_Mayista_Steamde-59794.htm
http://www.bolumsonucanavari.com/Haberler-Turk_Yapimi_Monochromanin_Teaser_Videosu_Yayinlandi-59441.htm
http://www.bolumsonucanavari.com/Haberler-Monochroma_Nisanda_mi_Piyasaya_Cikiyor-52085.htm
http://www.bolumsonucanavari.com/Haberler-Monochroma_Steame_Kabul_Edildi-41706.htm
http://www.bolumsonucanavari.com/Haberler-Monochromanin_Kickstarter_Projesi_Basarili_Oldu-41107.htm
http://www.bolumsonucanavari.com/Haberler-Monochromanin_Kickstarter_Sureci_Devam_Ediyor-40755.htm
http://www.bolumsonucanavari.com/Haberler-Turk_Yapimi_Oyun_Monochroma_Kickstarterda-39820.htm
http://www.bolumsonucanavari.com/Haberler-Turk_Yapimi_Monochroma_Aralik_Ayinda_Cikiyor-39324.htm
http://www.bolumsonucanavari.com/Haberler-Turk_Yapimcidan_Yerli_Limbo_Monochroma-26905.htm
http://www.bolumsonucanavari.com/VideoIncelemeler-Oyun_OdasiBurak_Tezatesle_Monochromayi_Konustuk-7521.htm
http://www.bolumsonucanavari.com/VideoIncelemeler-Monochroma_Lansman_Roportaji-4817.htm
http://www.bolumsonucanavari.com/VideoIncelemeler-Gamex_2013__Monochroma_Roportaji-6101.htm
http://www.bolumsonucanavari.com/Videolar-Monochroma__ilk_Video-3944.htm

[d] Erişilen bağlantılar;
http://www.bolumsonucanavari.com/Haberler-Monochroma_da_Steamde_Yari_Fiyatina_Satiliyor-61726.htm
http://www.bolumsonucanavari.com/Haberler-Playstore_Dukkan_Sizin_Uygulamasinin_ilk_Meyvesi_Monochorma_Oldu-60077.htm
http://www.bolumsonucanavari.com/VideoIncelemeler-Monochroma_Video_inceleme-9889.htm

[e] Erişilen bağlantılar;
http://oyungezer.com.tr/haber/37168-turk-yapimi-monochroma-icin-yeni-video
http://oyungezer.com.tr/haber/35270-monochroma-greenlit
http://oyungezer.com.tr/haber/35004-monochroma-hedefine-ulasti
http://oyungezer.com.tr/haber/34881-monochrama-yardimlarinizi-bekliyor
http://oyungezer.com.tr/haber/34773-monochroma-yeniden-hatirlatma
http://oyungezer.com.tr/haber/34482-monochroma-kickstarterda
http://oyungezer.com.tr/haber/34205-monochroma-nowhere-studios
http://oyungezer.com.tr/video/29-ilk-10-dakika/466-monochroma-demo-ilk10dk

[f] Erişilen bağlantılar;
http://oyungezer.com.tr/haber/37708-monochroma-dan-steam-ozel-yuzde-elli-indirim
http://oyungezer.com.tr/video/29-ilk-10-dakika/769-ilk-10-dakika-monochroma

“Türkler yaptıysa bi cacık olmaz…” vs “Türkler cin ali bile yapsa desteklerim”

Görsel: Nintendo Wii için üretilen Punch Out! oyunundaki Türk boksör Bald Bull.